PROJELER
SU YAPILARI
SULAMA YAPILARI
• Su depolama yapıları (Baraj, gölet, havuz, sarnıç)
• Kabartma ve çevirme yapıları (Bağlamalar)
• Su alma yapıları
• Su iletim ve dağıtım yapıları (Kanallar, kanaletler, boru hatları,
sanat yapıları)
• Enerji kırıcı yapılar
• Akarsu düzenleme yapıları (kaplama, sedde vb.)
Su Depolama Yapıları
Suyun akışını önleyerek rezervuar, gölet veya su
birikimi oluşturan ve yönlendiren yapılara su
depolama yapıları denir.
• Vadilerin kapatılması ile yapılan 15 m den yüksek su
depolayan yapay yapılara baraj denir.
• Yükseklikleri 15 m ye kadar olan ve barajlara göre
daha az su depolayan sistemlere gölet denir.
su depolama yapıları;
• İçme ve kullanma suyu temin etmek,
• Sulama suyu temin etmek,
• Endüstriyel kullanım için su temin etmek,
• Elektrik enerjisi üretmek,
• Rekreasyon alanı sağlamak,
• Su ürünleri yetiştiriciliği yapmak,
• Taşkınları kontrol etmek,
• Su taşımacılığının geliştirilmesini sağlamak amaçları ile
yapılır.
Barajı Oluşturan Elemanlar
Baraj gövdesi: Bütün vadiyi kapatarak baraj gölü oluşmasını
sağlar. Beton veya dolgu malzemeden inşa edilir.
• Baraj gölü (Hazne): Gövdenin arkasında suyun depolandığı
kısımdır. Göl haznesi ölü hacim, aktif hacim ve taşkın hacmi
kapasitelerinin toplamıdır.
• Dip savak: İstenilen miktarda istenilen zamanda suyun
alınabildiği unsurdur. Depolanan suyu mansaba vanalar
vasıtasıyla, kontrollü olarak verir.
• Dolu savak: Su yapılarında taşkın sularının membadan
mansaba aktarılarak yapının emniyetini sağlayan tesislerdir.
Barajın emniyet sübabıdır.
• Enerji kırıcı havuz: Dolu savaktan geçen suyun akarsuya
verilmeden önce enerjisinin kırılıp emniyetli bir şekilde
barajdan uzaklaştıran yapılardır.
2) Kabartma ve çevirme yapıları (Bağlamalar)
Bağlamalar, su seviyesini yükseltmekte ve suyu
çevirmede kullanılan yapılardır. Suyu depolamaksızın
akarsudan doğrudan alınmasında kullanılır. Sulanacak
arazilerin memba sınırına yerleştirilir. Böylece akarsu
yatağında kabartılan suyun iletim kanallarına en
düşük maliyetle verilmesi sağlanır.
3) Su alma yapıları
Akarsudan veya su depolama yapısından
suyu alıp iletim sistemlerine veren yapılara
su alma yapısı denir.
4) Su iletim ve dağıtım yapıları
• Suyun temin edildiği baraj, bağlama, kuyu, kaptaj tesisi vb.
yapılardan suyun alınıp, gerekli alanlara dağıtılmasını sağlayan
yapılara su iletim ve dağıtım yapısı denir.
• Su iletim ve dağıtım sistemi;
• açık kanallar,
• kanaletler ve
• boru hatları ile dağıtılan suyun kontrolünü, paylaştırılmasını ve
dağıtımını sağlayan tüm sanat yapılarını kapsar.
Su iletim ve dağıtım yapıları
• Yerçekimi ile suyun iletildiği sistemlerde
• iletim kanalı,
• ana kanal,
• yedek (sekonder) kanal,
• tersiyer kanal ve
• tarla içi su iletim kanalı bulunmaktadır.
• İletim kanalı: Sulama suyunu depolama veya çevirme yapısından
alarak ana kanala ileten kanaldır. İletim kanalından sulama
yapılmaz, sadece suyun iletilmesi için kullanılır.
• Ana kanal: Sulama suyunu sulama alanı içinde taşıyan ve
sekonder kanallara ileten kanaldır. Ana kanal, alanın en yüksek
sınırından ve eş yükseklik eğrilerine paralel olarak geçirilir.
SEKONder (yedek) kanal: Suyu ana kanaldan alıp tersiyerlere ulaştırır.
Sulama alanında eş yükseklik eğrilerine dik olarak yol alır. Sulama alanının
en yüksek yerinden geçer.
• Tersiyer kanal: Yedek kanaldan aldığı suyu sulama alanına ileten kanaldır.
Eş yükseklik eğrilerine paraleldir.
• Tarla içi su dağıtım ve iletim yapıları: Tersiyer prizinden suyu alıp tarla
içinde dağıtan kanallardır. Çiftçi tarafından inşa edilir.
Enerji kırıcı yapılar
Bir su yapısından yüksek hızla çıkan suyun
enerjisini kırarak yapıya ve çevredeki yapılara zarar
vermeden suyu mansaba aktaran tesise enerji
kırıcı yapı denir.
) Akarsu düzenleme yapıları
Akarsular, kendi halinde akmaya bırakılırsa dar
vadilerde yamaç kaymalarına neden olurken,
geniş vadilerde ise kollara ayrılarak morfolojik
değişikliklere uğrar. Bu durumdan yerleşim
yerleri, tarım, ulaşım ve enerji alanları etkilenir.
Akarsuyun morfolojik değişikliğe uğramasını
engellemek, taşkınları önlemek, su yapılarının
stabilite ve işletme emniyetlerini sağlamak, bir
akarsudan daha iyi yararlanmak amacıyla, taban
ve kıyılarda yapılan çalışmalara akarsu yatağı
düzenlemesi ve bu amaçla yapılan yapılara da
akarsu düzenleme yapıları denir.